Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Jest to choroba zapalna, dotycząca w szczególności stawów kręgosłupa. Jej przyczyna nie jest znana. Pierwsze opisy choroby sięgają czasów faraonów ale już znaleziska paleontologiczne z okresu neolitu potwierdzają jej występowanie w tym okresie.

Nazwa jak i obecny obraz kliniczny choroby są wynikiem dyskusji, która rozgorzała w XIX wieku, szczególnie pomiędzy lekarzami Adolfem Strumpllem, Władimirem von Bechterewem i Pierrem Marie. Przez lata też choroba była określana synonimem choroby Marie-Strumpella lub choroby Bechterewa. Odkrycie promieni Roentgena pozwoliło precyzyjniej scharakteryzować to schorzenie.

Choroba częściej dotyczy mężczyzn choć nie tak często jak się to niegdyś uważało (obecnie przyjęta relacja liczby zachorowań mężczyzn do kobiet wynosi 3:1). Rozpoczyna się najczęściej pomiędzy 20-35 rokiem życia. Częstość w populacji określana jest od 0,5% do 1%. W jej rozwoju rolę odgrywa czynnik genetyczny powiązany z występowaniem antygenu HLA B27. Podczas gdy w ogólnej populacji antygen HLA B 27 występuje u ok. 8% to w przypadku chorych na ZZSK występuje u prawie 90 %.

Objawy ZZSK narastają powoli. Często pierwszym objawem są bóle w okolicy

krzyżowo-lędźwiowej kręgosłupa, promieniujące do pachwin, pośladków i stawów kolanowych. Pojawia się uczucie sztywności kręgosłupa o szczególnym nasileniu w spoczynku, zmniejszające się lub ustępujące przy aktywności ruchowej (co jest charakterystyczne dla bólu zapalnego). Stopniowo dochodzi do usztywnienia kolejnych odcinków kręgosłupa i tym samym ograniczenia jego ruchomości. U chorego pojawiają się wynikające stąd ból i trudności w wykonywaniu codziennych czynności.

W przebiegu choroby dochodzi też do zapaleń innych stawów np. kolanowych, skokowych, biodrowych, do zapaleń przyczepów ścięgien, jak i zapaleń błony naczyniowej oka. Często to okuliści, po rozpoznaniu zmian zapalnych błony naczyniowej oka, a szczególnie przy nawrotach stanu zapalnego, kierują chorych do reumatologa.

Powolny w większości przypadków przebieg choroby opóźnia rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia. Jeśli więc u pacjenta występują bóle zapalne kręgosłupa, a miał zapalenia tęczówki lub chorych z ZZSK w rodzinie, nie powinien zwlekać tylko udać się jak najszybciej do reumatologa.

Postępowanie po rozpoznaniu ZZSK musi być kompleksowe. Podaje się zarówno leki niesteroidowe przeciwzapalne, jak też sulfosalazynę czy metotreksat.

Ocenę aktywności choroby lekarz ocenia wraz z pacjentem w tzw. skali BASDAI. Dzięki niej można w sposób liczbowy ująć aktywność choroby i ocenić skuteczność wdrożonego leczenia. Pozwala to monitorować postępy terapii, a w razie potrzeby, podjąć decyzję o jej zmianie. Jeśli utrzymuje się wysoka aktywność, określana w skali BASDAI powyżej 4 punktów, rozważa się leczenie lekami biologicznymi.

W przypadku ZZSK na każdym etapie choroby niezwykle ważna jest rehabilitacja. Stosowanie przez wykwalifikowanych rehabilitantów technik pozwalających usprawnić czy wręcz uruchomić poszczególne odcinki kręgosłupa pozwala poprawić codzienną sprawność pacjenta i co niezmiernie ważne utrzymać prawidłową ruchomość klatki piersiowej.

W rozpoznaniu ZZSK istotna jest ocena ruchomości kręgosłupa dokonywana w badaniu pacjenta, ocena kręgosłupa w badaniu radiologicznym, w tym szczególnie stawów krzyżowo-biodrowych. Przy wątpliwościach w obrazie RTG w ocenie stawów warto posłużyć się rezonansem magnetycznym.

W badaniach laboratoryjnych znaczenie mają: ocena wskaźników aktywności stanu zapalnego (CRP i OB), morfologia krwi, podstawowe badania biochemiczne jak oznaczenie transaminaz, kreatyniny, jonogramu a także wykonanie badania ogólnego moczu.

Ponadto dla rozpoznania choroby przydatne jest oznaczenie antygenu HLA B27.

Wskazane mogą być ponadto konsultacje okulistyczna i kardiologiczna oraz wykonanie badania echokardiograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem oceny zastawki aortalnej i aorty.

Jeszcze niedawno rozpoznanie zesztywniającego zapalenia stawów nie dawało nadziei - ani pacjentowi, ani lekarzom - na skuteczną walkę z chorobą. Choć dziś nadal nie potrafimy w pełni wyleczyć tego schorzenia to można jednak obecnie powstrzymywać rozwój choroby, poprawić komfort życia i sprawność pacjenta tak, by ZZSK nie eliminowało z pracy zawodowej i codziennych przyjemności życia.